Op 23 en 24 april 2016 organiseerde Postzegelvereniging ‘De Philatelist Geleen, in Beek (L) ter gelegenheid van het 85 jarig bestaan van de vereniging een tentoonstelling: ‘Limphilex 45 Asta-Phil 2016’. In de catalogus die bij de tentoonstelling werd uitgegeven, onder meer het onderstaand afgedrukte verhaal van de heer Tom Mennens. Mocht u niet in de gelegenheid zijn geweest de tentoonstelling te bezoeken, dan hierbij alsnog de gelegenheid dit interessante verhaal te lezen.

Baek wie ’t vreuger waor (Beek zoals het vroeger was)
Door Tom Mennens

Toen in 1852 in Nederland de eerste postzegel met de beeltenis van Koning Willem III verscheen, zag Beek er heel anders uit dan nu het geval is.
Beek is van oudsher een van de welvarendste Zuid Limburgse dorpen. Het was een centrum van handel, nijverheid en vertier. Hierdoor kreeg Beek een streekfunctie, die het ook te danken aan de ligging op een knooppunt van belangrijke handelswegen. Dit was o.a. ‘De Oude Rijksweg’, aangelegd in 1845, die de belangrijkste verkeersader was van Maastricht naar Venlo.

Naast landbouw, veeteelt en fruitteelt was er ook al industrie in die tijd, met leerlooierijen, stroopstokerijen, distilleerderijen o.a. Hennekens van het bekende ‘Baeker Aelske’ en sinds 1867 tot 1963 een bloeiende sigarenindustrie.
Reeds op 1 december 1853 werd in Beek een hulppostkantoor gevestigd. Beek liep hierbij duidelijk voorop t.o.v. de buurgemeenten Geleen, Elsloo, Stein en Schimmert.
Het hoofdkantoor waar Beek onder viel was Maastricht. De verzonden brieven, zie afbeelding, werden voorzien van het zwarte stempel Beek van het hulpkantoor en de vernietigingsstempel “FRANCO” aangebracht door het postkantoor Maastricht en op deze brief de treinstempel Breda – Maastricht.

1. Station Beek-Elsloo

Station Beek-Elsloo gelegen aan de op 21 november 1865 geopende spoorlijn Venlo-Maastricht. Door de aanleg van deze spoorlijn werd Beek en omliggende plaatsen uit hun isolement bevrijd. Beek was nu gemakkelijker bereikbaar ondanks de loop van een “dikke” kilometer naar het centrum. De aankomende en vertrekkende post werd nu ook verzorgd via het station en niet meer per postkoets.
Ongemerkt verdween het en in 1976 kwam er een ‘modern gebouwtje’.

2. Het Heihuis

Het Heihuis ook wel Heihof genoemd werd sinds 1816 bewoond door de paardenpostmeester Roebroek. Deze hoeve was vroeger zeer gunstig gelegen op de kruising van de Oude Postbaan, thans Sanderboutlaan, en de Elslooer weg. Deze weg liep dwars door de Graetheide.

Roebroek moest tenminste de beschikking hebben van zes paarden om als paardenpostmeester te functioneren. Verder moest hij zorg dragen voor de begeleidende postiljons. In 1827 werd hij voor een jaar belast om de postzakken te vervoeren tussen Maastricht en Venlo.

De hoeve is tot 1996 in bezit gebleven van de familie Roebroek. Door verandering van het bestemmingsplan hebben ze noodgedwongen de boerderij moeten verlaten. In 2006 is alleen het woongedeelte herbouwd.

3. Hulppostkantoor aan de Markt

Het hulppostkantoor in het huis van Hefling aan de Markt, thans Burg, Janssenstraat, is in gebruik geweest van april 1907 tot 1 oktober 1910. Het was een gecombineerd (hulp)post- telegraaf- en telefoonkantoor. Op de postzegel zien we het personeel, v.l.n.r. Izak de Vries, Fr. Hendrix, Wieling, J. Hendrix, J. Lemmens en Corten. De “grote heren” zijn herkenbaar aan hun kostuum en de facteurs aan hun uniformen. Het karretje werd gebruikt om de post te vervoeren van en naar het station.

4. Post- en Telegraafkantoor aan de Heistraat

Het postkantoor aan de Heistraat, thans Raadhuisstraat is gebouwd naast het Gemeentehuis en in gebruik genomen op 1 oktober 1910.
Bij de aanbesteding voor de bouw werden 13 inschrijvingen ontvangen, de hoogste f 22700 en de laagste f 15995 door Jean Muris uit Beek. Deze trok zich terug en werd de bouw gegund aan Jean Ubachs uit Heerlen voor de som van f 16000.
Het postkantoor is gesloten in januari 1955, om ruimte te scheppen voor de uitbreiding van het Gemeentehuis.

5. Postkantoor op de “nieuwe” Markt

In 1953 werd de vergunning verleend voor de bouw van het postkantoor met ambtswoning aan de nieuwe Markt. Het ontwerp was van architect Ir. J. Zollner uit Roermond en de aannemer was G.B. van Hoek uit Delft. Op 26 januari 1955 werd het nieuwe post- en telegraafkantoor in gebruik genomen.
In 1974 vond er een ingrijpende “binnen” verbouwing plaats met o.a. de beveiliging van het lokettenfront. Op 19 juli 1974 werd het verbouwde kantoor heropend door burgemeester Jhr. Mr. van Meeuwen.
Door reorganisatie bij de posterijen is het postkantoor in 2000 gesloten en werd in boekhandel Zandkuyl in het ‘Schip’ een postagentschap gevestigd. Het gebouw is in 2005 afgebroken om plaats te maken voor appartementen.

6. Villa ‘Hoefer’

De villa “Hoefer” gelegen aan de Stationsstraat is in 1840 gebouwd. De statige villa heeft gedurende 120 jaar een bepaald cachet gegeven aan het straatbeeld met haar open veranda. Van 1882 tot 1894 werd het bewoond door notaris Petrus Collard. Deze werd opgevolgd door de uit Zeeland afkomstige ambtgenoot Hoefer.
Rondom het pand was een mooi aangelegde tuin met bomen, struiken en bloemen. Daar de notaris een grote interesse had in de fruitteelt liet hij achter de woning een uitgebreide fruitplantage aanleggen. In de oorlogsjaren 1940-1944 vertrok de familie Hoefer naar Maastricht en liet de villa onbeheerd achter.
Tijdens de Bevrijdingsdagen in september 1944 is er het militair hoofdkwartier van de geallieerden in onder gebracht. In 1948 is het gebouw met aangrenzende landerijen aangekocht door de gemeente Beek. De gronden werden bouwrijp gemaakt en het pand heeft nog jaren dienst gedaan als woning, school en dienstlokaal voor de Bescherming Bevolking. In 1962 viel dit markante pand ten prooi aan de slopershamer.

7. Hoek Stationsstraat-Wolfeinde

Hier bouwde Sjeng Muris in 1903 een pand voor zijn houtbewerkingsbedrijf met winkel en met aanbouw een café. Dit was het bekende café Paes waarin 1920 de voetbalclub Caesar werd opgericht . Voor veel duivenmelkers was hier de thuishaven. In een aangrenzend lokaal startte Jan Paes in 1915 een sigarenwerkplaats, die in 1939 gesloten werd.
Omstreeks 1950 werd het café gesloten en werd verbouwd tot winkel voor “Muris Meubelen”. Tot 1987 heeft het als zodanig dienst gedaan.

8. Het ‘Sjterfhoes’

Het “Sterfhoes” was een van de bekendste lokaliteiten van Beek. Het was een echt bruin café, dat aan zijn naam kwam doordat er na een begrafenis hier het “leed werd weggedronken”. Menig “Aelske” is hier dagelijks door de vaste klanten weggedronken.
Naast het café lag een rijks-weegbrug, bijgebouwen en stallingen waar in de 19e eeuw de wisselpaarden voor de diligence werden gestald van de 200 jaar oude pleisterplaats.
Het gebouw, met veel vakwerk, daterend uit de 18e eeuw is, ondanks vele protesten in 1974 toch ten offer gevallen aan de slopershamer.

9. Distilleerderij Hennekens

In de uit 1818 stammende Carréboerderij, gelegen op het Wolfeynde, werd in 1828 na een grondige verbouwing, destilleerderij Hennekens gevestigd. Deze destilleerderij was eerst gevestigd in het in 1816 door Guillaum Hennekens gekochte kasteel Genbroek. Vanaf 1821 is hij hier begonnen met de productie van een “kruidendrank”. Omdat hij hier vanwege plaatsgebrek de destilleerderij niet kon uitbreiden, is hij verhuisd naar het Wolfeynde in het centrum van Beek.
Vanaf 1860 is, naar een recept van de gebr. Eduard en Leonard Steijns apothekers, buren van Hennekens, begonnen met de productie van de Els met als belangrijkste kruid: alsem. Tot 1990 heeft de productie van de Els en overige producten hier plaats gevonden. In 1980 heeft Bols, deel uitmakend van het Heineken concern, de distilleerderij overgenomen en in 1990 is de productie verplaatst naar Zoetermeer.
Thans is hier het in 2000 geopende Elsmuseum gevestigd.
Achter het Elsmuseum staan nog de ‘restanten’ van de in 1867 geopende en in 1954 gesloten sigaren- en tabaksfabriek “Firma Wed. Eug. Hennekens”.

10. De Rijksweg – Maastrichterlaan

We hebben hier een mooie doorkijk richting “Villapark” met de destijds nog aanwezige laanbeplanting, die voorheen de hele Rijksweg versierde van noord naar zuid. We zien aan de rechterkant het meer dan honderdvijftig jaar oude “A.N.W.B. Bondshotel Colaris”, geschilderd op de wit gekalkte gevel.
Naast het hotel-restaurant, waar je lekker kon eten, ligt nog een gedeelte van een tot woonhuis verbouwde boerderij uit de 18e eeuw. Aan de overkant lag o.a. de in 1850 gebouwde kazerne voor de Marechaussee Brigade Beek. Achter de kazerne was nog een cachot en paardenstal voor zes paarden gebouwd. Het geheel is in 1968 afgebroken nadat het nog vanaf 1920 dienst heeft gedaan als woning en logement.

11. De Rijksweg – Prins Mauritslaan

De Rijksweg mag wel de ‘sigaren allee’ van Beek genoemd worden. Naast de reeds genoemde fabrieken van de ‘Firma Wed. Eug. Hennekens’ en ‘Sigarenfabriek Jan Paes’, lagen hier nog achtereenvolgens, richting Sittard: ‘Firma Reinier Maasen’, Pruim rol- en Tabaksfabriek ‘De Morgen’, ‘Tabak en Sigarenfabriek Romano’, ‘Sigarenfabriek Gebroeders Spronken’ en tenslotte de ‘Sigarenfabriek Gebr. Bouwens’. Totaal dus 7 tabak verwerkende fabrieken.
Op deze postzegel zien we de Tabak en Sigarenfabriek van Romano, gelegen aan de zijde van café Napoleon, afgebroken omstreeks 1990 voor de bouw van appartementen.
In 1892 startte P.Romans in de Burg. Janssenstraat met de productie van sigaren onder de naam “Romans Sigaren”. In 1939 verhuisde het bedrijf naar de nieuwbouw aan de Prins Mauritslaan, waar de productie van de ‘Romano’ sigaren tot 1952 heeft plaats gevonden.

12. Heide (Hei) straat, thans Raadhuisstraat

Hier zien we ‘Ming het melkmeisje van de Hoolstraat’ met haar hondenkar op haar dagelijks rondje door Beek om de melk aan de man te brengen.
Het witte pand aan de rechterzijde is de in 1723 gebouwde Hervormde Pastorie gebouwd voor de predikanten en als zodanig nog steeds in gebruik is.
Links op de hoek zien we de kruidenierszaak en sigarenhandel Retera, in 1942 verdwenen door het bombardement op Geleen waarbij ook in Beek diverse panden zijn ‘gesneuveld’. Ernaast vinden we vervolgens de bakkerij van Felix en Hoebertine Lemmens, bakkerij en sigarenhandel Hoppers-Knols, de bazaar van ‘Willem van Geelke’ ook gebombardeerd in 1942 en tenslotte nog de bestaande kapelanie uit 1852.

De Heide (Hei) straat kwam aan haar naam doordat deze straat de weg was richting hei. In de 19e begin 20e eeuw werd dagelijks het vee vanuit het centrum richting hei gevoerd om het te laten grazen.
Links zien we o.a. de reeds genoemde kapelanie, rechts de lange witte muur, in de volksmond ‘De Chinese Muur’ was de afscheiding van de tuin van de Hervormende Pastorie. Aan het einde van deze muur ligt het uit 1836 stammende Protestants kerkje. Het werd gebouwd door bemiddeling van Koning Leopold I van België, waarvan Limburg deel van uit maakte. Het wordt om deze reden ook wel het ‘Leopoldskerkje’ genoemd.

13. Markt, thans Burg. Janssenstraat

Ook hier zijn door het bombardement van 1942 verschillende panden verdwenen.
De (Oude) Markt was op het einde van de 19e en in het begin van de 20e eeuw het centrum van bedrijvigheid. Hier lagen diverse winkels en drankgelegenheden.
Ook hier zijn door het bombardement van 1942 verschillende panden verdwenen.
De (Oude) Markt was op het einde van de 19e en in het begin van de 20e eeuw het centrum van bedrijvigheid. Hier lagen diverse winkels en drankgelegenheden.
We zien van rechts naar links ‘Hotel Janssen’, daarnaast de drankenhandel en drogisterij Vroemen en de wit gekalkte panden van de bakkerij Houtbeckers en bakkerij Frusch. In het pand ernaast met de rode bakstenen was o.a. het postkantoor gevestigd.
De straat heeft lange tijd dienst gedaan als Markt, vanaf de Platsch tot voorbij de St. Martinuskerk.

Hier werden alle “buiten” festiviteiten gehouden zoals o.a. markten en kermissen.
Iedere maand vond hier een grote veemarkt plaats voor hoornvee die bekend en vermaard was in de verre omgeving. Deze veemarkt werd altijd druk bezocht zoals de afbeelding op de postzegel getuigd.

14. De Platsch

De Platsch wordt de open ruimte genoemd op de kruising van de Molenstraat, Raadhuisstraat en Burg. Janssenstraat.
Hier was in het pand met huisnummer 4, gelegen tegen over de pomp, tot 1795 de Schepenbank gevestigd, vanaf 1800 deed dit gebouw dienst als Gemeentehuis tot 1888. In 1822 werd in een ‘schuurachtige’ aanbouw de eerst school van Beek gevestigd.
De waterpomp met een mooie hardstenen romp was een sieraad voor het dorp en zorgde voor de dagelijkse watervoorziening. Toen Beek in de jaren 1923/1924 waterleiding kreeg, raakte de pomp in verval. In 1950 werd besloten om de pomp af te breken.

Literatuur:
– Catalogus ASTA-phil 2011
– Geschiedenis van de PTT in Beek
– Beek in oude ansichten
– Historisch wandelen door Beek