Tussen Beek en Neerbeek ligt een historisch waardevol complex, de Oude Pastorie met omringende gronden. Het zijn de laatste restanten van wat ooit een grote Vroenhof was. Het was al in de 12e eeuw het bestuurlijk centrum van de Heren van Beek. Het heeft een lange geschiedenis waarvan veel bekend is in de archieven. Op oude kaarten is de structuur van het oude complex te zien. Om dat Het Limburgs Landschap het complex deels wil restaureren is ‘bewijs’ nodig of de oude afbeeldingen en kaarten wel kloppen. Op maandag 6 augustus is daarom begonnen met archeologische opgravingen door de archeologen van bureau Raap.
De Vroenhof was in de 12e eeuw de zetel van de heerlijkheid Beek en bezit van de Heren van Valkenburg. Het werd in 1293 overgedragen aan de invloedrijke en internationaal werkende Duitse Orde. Dat was een geestelijke ridderorde die eerst in het ‘Heilig Land’ werkten en later in het oosten van Europa. De Vroenhof was niet alleen een bestuurlijk centrum, maar ook een groot landbouwcomplex van waaruit men inkomsten had. Ook leverde de Duitse Orde vijf eeuwen lang de pastoors van Beek.
Omdat het een bestuurlijk centrum was, was het complex ook verdedigbaar. Men gaat op basis van oude geschriften uit van een soort woontoren. Daarvan zijn tot nu toe jammer genoeg geen sporen gevonden. Waarschijnlijk zijn al de bouwmaterialen daarvan elders weer opnieuw gebruikt. Ook zal er een gracht geweest zijn en een verdedigbare brug.
Voorhof wordt pastorie
In de middeleeuwen spreekt men al van een voorhof. Daarvan is bekend dat die in de loop van de eeuwen meerdere keren is verbouwd en uitgebreid. In de voorhof zat een poortgebouw en dat lag in het verlengde van de huidige, overigens bescheiden, toegangshekken. De verdedigbare toren verdween en de voorhof kreeg een andere functie. Tussen 1675 en 1700 werd de voorhof verbouwd door pastoor Henckel en hij gebruikte het voormalige poortgebouw als pastorie. Dat is de reden dat het nu nog resterende gebouwtje de ‘oude pastorie’ heet. Delen ervan hadden vakwerk buitenwanden en er was een tweede etage met stookplaat.
Uitbouw
Eind 18e eeuw wordt het pand uitgebreid en ontstaat de U-vorm die we op kaarten uit 1811 kunnen herkennen. De huidige ’Oude Pastorie’ bevatte in die tijd het bakhuis, een brouwerij en stallen en was het westelijke deel van het oude complex. De gronden binnen de grachten waren in gebruik als tuin.
Verval
In 1860 wordt het complex, waarschijnlijk in slechte staat, verkocht aan een agrarische familie. Het gebouw werd stal. In de jaren 20 wordt de gracht gedempt en is dan ook niet meer herkenbaar. Een vakwerkgevel wordt met betonblokken ’gemoderniseerd’. In de jaren 60 worden gronden die bij een bouwproject vrijkomen over het terrein uitgereden om op te hogen.
Nieuwe toekomst
Het Limburgs Landschap wil samen met de Gemeente Beek en Landschapspark De Graven het complex behouden en waar mogelijk restaureren. Het kan dan de startplek worden voor een wandeling of fietstocht door het aantrekkelijke achterliggende landschap. Zo blijft deze waardevolle historische plek behouden. Om goed onderbouwde plannen te kunnen maken, wordt nu archeologisch onderzoek uitgevoerd. Zo kan de precieze ligging van de originele gracht teruggevonden worden en hopelijk ook de restanten van de fundamenten van het oude gebouw. Dan kan dat als basis dienen voor de gedeeltelijke reconstructie. In 2015 werd met de reconstructie van de “Oude Pastorie” begonnen
Vondsten
De archeologen van onderzoeksbureau Raap hebben op meerdere plekken de oude gracht teruggevonden. Aan een kant lijken de oude kaarten niet helemaal te kloppen want de gracht ligt daar een aantal meters verder naar het zuiden. Ook is de aanzet voor de oude (ophaal)brug teruggevonden. Daar bleken de oude kaarten te kloppen. Op diverse plaatsen zijn kleine restanten van fundamenten en kalkputten teruggevonden. Als al de vondsten op ouderdom onderzocht zijn en in kaart gebracht ligt er een onderbouwde basis voor het herstelplan. Dan krijgt dit bijzondere complex een nieuwe toekomst inclusief herstel van de historische tuin met grachten en hagen.
Olieverf schilderij op linnen van Ton Vranken
TON VRANKEN MET HET SCHILDERIJ ‘DE OUDE PASTORIE’
Ton Vranken
Ton Vranken die in 1947 te Geulle.L. geboren werd heeft zich na 1980 tot een van de prominente schilders van het poëtische realisme ontwikkeld, en daar een zeer persoonlijke noot aan toegevoegd. Hij probeert het landschap te idealiseren, en houdt zich niet aan het fotografische voorbeeld. Hij zoekt zijn modellen, bij voorkeur zijn dat hoogstambomen, heggen, soms weilandpalen of de Maasbedding met haar zwerfkeien. Tot de kern, de eigenheid van het landschap in de Maasvallei door te dringen is de voornaamste karakteristiek in het werk van Ton geworden.tekst: Lei Alberigs (1921- 1998 ) toenmalig directeur van het museum Van Bommel Van Dam te Venlo 1977 (Kunstpaus van Limburg).
Ik werk uitsluitend met olieverf op linnen, en wel 5 tot 10 lagen glacering over elkaar heen. Er zijn werken bij waar zo’n 600 uur aan gewerkt is.
Hoogste punt bereikt
Ton Vranken met het schilderij bij de restauratie van “De Oude Pastorie”
Ontwikkeling gebied ‘Oude Pastorie’/ Vroenhof
In 2012 tekenden de gemeente Beek en Stichting het Limburgs Landschap een
overeenkomst voor de herontwikkeling van het rijksmonument de ’Oude Pastorie’ en de directe omgeving. Vanaf augustus 2015 is gestart met de bouwwerkzaamheden.
Woensdag 23 maart 2016 werd het hoogste punt bereikt in de bouw van de Oude Pastorie en is het bouwbord onthuld. Het is de bedoeling dat de Oude Pastorie een bij het landschap passende recreatieve en toeristische functie krijgt. Een plek voor recreatie, ontmoeting en beleving van natuur en cultuurhistorie.
Cultuurhistorisch erfgoed als publiekstrekker
De Oude Pastorie tussen Beek en Neerbeek is waardevol erfgoed. Vroeger was
het een omgrachte vesting van de Duitse Orde, die ook de Biesenhof in Geleen
en Aldenbiesen (België) beheerden. De Duitse Orde was een ridderorde uit de
tijden van de Kruistochten. Ze bouwden op deze plek in Beek ooit een groot
complex. Van het grote complex is maar een deel bewaard.
Voor en door inwoners
De partijen willen de locatie laagdrempelig ontwikkelen voor een breed
publiek. Hierbij willen zij inzetten op het betrekken van de inwoners van de
gemeente Beek, zoals verenigingen als IVN en mensen met een afstand tot de
arbeidsmarkt. Zo heeft het project ook een maatschappelijke functie. De tuin
rondom de Oude Pastorie wordt ingericht op basis van het landelijke concept
“Lusthof 2.0”. Dit is de eerste Lusthof 2.0 die ook daadwerkelijk
gerealiseerd wordt. Een Lusthof 2.0 doet denken aan historische
kloostertuinen of moestuinen op buitenplaatsen. Maar dan in een eigentijds
ontwerp waarbij de omlijsting bestaat uit een haag, tuinmuur of gracht. Men
kan er zitten lezen, op de labtop werken, in de zon liggen, schoffelen en
proeven. De Lusthof 2.0 wordt in bruikleen uitgegeven aan een groep inwoners
van de gemeente Beek. De ’omlijsting’ wordt door Het Limburgs Landschap
beheerd, waarmee een goede landschappelijke inpassing is gegarandeerd. De
verdere invulling en het beheer is een zaak voor de mensen die zich
betrokken voelen bij de lusthof.
{gallery}DeOudePastorie{/gallery}
DE LUSTHOF