Door Herman van Rens
Eerder gepubliceerd in Nuutsbaeker april 2016

Midden op de parkeerplaats van de nieuwe supermarkt Jan Linders, aan de Maastrichterlaan in Beek, staat een huisje, Kloostersteeg 3. Daar mag u niet achteloos aan voorbij gaan. Dat huis heeft een geschiedenis.

Vóór de oorlog woonde daar het gezin Lutgens. De zolder van het huis was verhuurd aan een familielid, de Duitser Frits Linke. Deze werkte in Nederland. Na de inval van de Duitsers in mei 1940 werd Frits opgeroepen voor dienst in het Duitse leger. Om principiële reden deserteerde hij. Op desertie stond de doodstraf; daarom dook Frits onder in een plaggenhut in de Peel bij Roggel.

Evenals Joden werden ook ‘zigeuners’ (Sinti en Roma) door de nazi’s vervolgd omdat zij tot een minderwaardig ras zouden behoren. Aanvankelijk kregen zij het verbod om rond te trekken met hun woonwagen. De Sinto Mannela Franz leidde als muzikant een rondtrekkend bestaan. Hij was getrouwd met Agnes Lutgens, dochter van het gezin in de Kloostersteeg. Het echtpaar had twee kleine kinderen. Toen Mannela niet meer mocht rondtrekken, nam het gezin zijn intrek in de zolder, die vrij was gekomen door de verdwijning van Frits Linke.

In de vroege ochtend van 16 mei 1944 vond in heel Nederland een razzia plaats. Alle ‘zigeuners’ moesten worden opgehaald en overgebracht naar het kamp Westerbork, en van daar naar Auschwitz. In die bewuste nacht werden de ouders van Mannela Franz en zeven van zijn broers en zussen gearresteerd in hun woonwagen aan de Stegen in Beek. Ook bij het huis aan de Kloostersteeg klopten twee Beekse politiemensen op de deur, om Mannela te arresteren. Diens vrouw Agnes wist de agenten echter zo lang aan de praat te houden bij de voordeur, dat Mannela de tijd had om via het zolderraampje aan de achterkant van het huis te ontkomen. Mannela zocht en vond voor de rest van de oorlog een veilig onderkomen bij Frits Linke in zijn plaggenhut. Frits en Mannela overleefden de oorlog.

Dit is een unieke geschiedenis, die uitvoeriger is te beluisteren bij de luistersteen van de Liberation Route aan de Rijksweg. De geschiedenis is uniek omdat een ter door veroordeelde Duitser het leven redde van een eveneens ter dood veroordeelde ‘zigeuner’.

Met de komst van de Jan Linders naar de Maastrichterlaan werd Kloostersteeg 3 met sloop bedreigd. Hier zouden ook parkeerplaatsen moeten worden gerealiseerd. Jerome Paumen van studioPAS architecten kwam met een alternatief, waarbij zowel het woonhuis als het aantal benodigde parkeerplaatsen behouden bleef. Samen met de Stichting Herdenking Oorlogsslachtoffers werd het plan gepresenteerd aan projectontwikkelaar Gerrit Janssen van Suyderland.

De ontwikkelingsplannen verkeerden al in een ver gevorderd stadium, maar toch besloot de heer Janssen zijn plannen te herzien en werd er alles aan gedaan om deze historie zichtbaar te houden. Op de zijgevel komt een muurschildering naar een ontwerp van studioPAS. De afbeelding is tweeledig: ze verbeeldt zowel Mannela als Frits, die weten te ontsnappen aan de oorlog en de vrijheid tegemoet gaan.

Wij zijn geweldig blij dat het huis waar zich een deel van deze geschiedenis afspeelde als cultureel monument behouden blijft voor Beek en voor Limburg. Wij zijn vooral projectontwikkelaar Gerrit Janssen van Suyderland dankbaar. Vind maar eens een tweede projectontwikkelaar met een dergelijk gevoel voor cultuur! Ook zijn wij Jerome Paumen van studio PAS dankbaar. Hij zorgde voor een fraaie inpassing van het huis in het ontwikkelingsplan en de muurschildering. Eveneens belangeloos.

Een monument in Beek

Op maandag 28 april 2016 om 17.00 uur onthulde burgemeester Christine van Basten-Boddin van Beek een muurschildering en een plaquette.